Iedereen is bang voor AI – is AI een bedreiging voor (psycho)therapeuten?

Help, AI maakt ons overbodig! Net als bij de opkomst van online hulpverlening aan het begin van deze eeuw staan de criticasters klaar om de boel om zeep te helpen. Je moet elkaar zien! Dat was toen het belangrijkste argument. Dat je ook online hulp kunt verlenen zonder elkaar te zien, was een kleinigheid. Misschien ook te moeilijk om over na te denken. Per slot van rekening ging het om het werk zelf, en dan bedoelden zij: dat ze zelf gezien werden. De therapeuten dus. Waarom? Cirkelredenering: omdat ze de ander moesten zien.

We noemen het nog steeds beeldbellen

Online hulpverlening is, hoe tegenstrijdig ook, verworden tot elkaar zien via het scherm. Dan heb ik het over (psycho)therapie en ook over coaching. Niet over medische hulpverlening. Beeldbellen noemt men dat ook nog steeds, alsof we in de jaren 80 van de vorige eeuw leven. Bellen via het beeld, in de wereld van de internet devices Facetimen genoemd.

Online ben je niet samen

Wat ik hiermee wil zeggen is dat waar men bang voor was, ook is gebeurd. Want via een scherm zie je elkaar niet echt. Je kijkt elkaar niet in de ogen, het geluid is artificieel, je bent niet in dezelfde ruimte en om in wat vagere termen te spreken: je voelt niet elkaars energie, uitstraling, aura, noem het maar op. Je bent niet samen. En daar hebben de traditionele therapeuten gelijk in: voor het welslagen van therapie is een goede relatie de eerste voorwaarde. En dat weten we zelfs uit wetenschappelijk onderzoek.

De therapeutenrobot uit die oude film

Een goede therapeutische werkrelatie is iets anders dan een ‘normale’ relatie. Die kan heus wel online ontstaan en voortbestaan. Maar als je als therapeut alleen via een scherm werkt, dan blijf je toch die robot uit de film over de artificiële therapie. Zie je het voor je? Nou, dat ziet de cliënt dus op een gegeven moment ook. Juist doordat je niet samen bent is de illusie van dat samenzijn er misschien eventjes, maar die verdwijnt tot de realiteit overblijft: je bent niet samen.

AI maakt ons beroep overbodig!

Goed, dan nu de echte Artificiële Intelligentie. AI doet veel beroepsgroepen moord en brand roepen want: straks zijn we overbodig! Dan bestaan onze beroepen niet meer! Wat moeten we dan doen? Om te beginnen is het antwoord op de laatste vraag simpel: dat zie je dan wel weer. Maar het gaat me hier over die overbodigheid. Er zijn al heel wat onderzoeken waaruit blijkt dat AI het goed doet in de geestelijke hulpverlening. De enige vraag die de therapeut zich daarbij moet stellen is: hoe zou dat toch komen?

De moderne, digitaal werkende mens is voorbereid op AI-hulpverlening

Om te beginnen zijn mensen gewend in de digitale wereld, veel meer dan toen online hulpverlening opkwam (en weer onderging). Ze verwerken informatie anders, selecteren, waarderen en schiften sneller en als het gaat om geestelijke hulpverlening, dan weten ze waarop te googelen. Met andere woorden: ze zijn voorbereid op AI en leveren zich er niet aan over, zoals de bange therapeuten denken (ik generaliseer maar even). Je moet hier ook altijd bij vermelden: we hebben het niet over mensen met zware klinische problematiek. Bij deze.

Boekenberg vol zelfhulptips en -adviezen

De boekenberg vol zelfhulptips en -adviezen heeft hier ongetwijfeld ook bij geholpen om nog maar te zwijgen van alle Youtubers en Tiktokkers en ook alle AI gefrabriceerde filmpjes die daarop te zien zijn. De mens is al AI gewend, en dus ook AI-proof. En weet je nou wat daarvoor – denk ik – de belangrijkste reden is? Omdat er geen ander mens tegenover hem of haar zit. Je bent voorbereid, om niet te zeggen bewapend, om niet te worden overstelpt, zeker als het over je eigen innerlijk gaat. Dus op het moment dat je bewust zorg nodig hebt en dat via AI vindt, is er al iets anders aan de gang: zelfgenezing als gevolg van die sterke, jarenlang opgebouwde voorbereiding. Je hoeft niet iemand anders te zien om iets met die informatie te doen.

Protocollen, handboeken en DSM-diagnoses

Terug naar de therapeut. Wat AI brengt is kennis. Een van de meest fundamentele filosofische vragen is: wat is kennis? Een vraag die voor een therapeut minstens zo fundamenteel moet zijn want je werkt met zelfkennis. Wat kun je weten en wat weet je echt? Deze vragen bevinden zich op het existentiële en essentiële niveau van ons bestaan. Daarover spreken, elkaar helpen er een weg in te vinden en te accepteren dat er soms ook geen antwoorden zijn, dat is samen zijn. En dat professionaliseren kan AI niet. Wat moet je dan nog met die protocollen, die handboeken en DSM-diagnoses? Ook dat zien we dan wel weer.