Een rouwproces is niet iets wat je schematisch doorloopt – en ook niet iets wat opeens klaar is

In het intrigerende boek Het nieuwe zwart van de psychoanalyticus Darian Leader gaat het over veel, maar vooral over rouw. Hoe vaak hoor je mensen niet zeggen dat ‘het rouwproces’ volgens verschillende ‘fasen’ verloopt, en dat die fasen ook een soort van vastliggen? Je kent ze wel: ontkenning, woede, aanvaarding – met nog wat varianten erop. Alles afkomstig vanuit de niet aflatende zucht om alles in schema’s, modellen en vervolgens methodieken te vervatten. Want oef, je zou toch maar eens de controle verliezen…

Dingen die we niet weten

Feit is dat je natuurlijk zelden iemand hoort zeggen dat ‘ik het nu wel heb geaccepteerd dat’ die en die dood is. Of dat je denkt: ‘Ik zit nu in de ontkenningsfase, ben benieuwd wanneer de woedefase aanbreekt’ (want ik ben toch wel heel erg boos). En wat we helemaal over het hoofd zien is iets wat toch wel vaak gebeurt en wat ook zorgvuldig onderzocht is, aldus Leader. Namelijk dat mensen in hun eigen leven dingen doen en ervaren waarvan ze niet weten dat ze direct te maken hebben met het verlies van een naaste. Of een naast van een naaste.

Onverklaarbaar

Iemand is altijd depressief in de tweede week van augustus, bijvoorbeeld. Hij vraagt zich af hoe dat komt, en na flink doorvragen komt hij erachter dat zijn moeder twintig jaar geleden in de tweede week van augustus overleed. Of iemand wordt altijd onverklaarbaar, maar heel erg somber op het moment dat haar man uit zijn werk thuiskomt. Terwijl ze zich daar over het algemeen wel op verheugt. Er is in het huwelijk weinig aan de hand en wat blijkt? Als kind was ze altijd blij als haar vader uit zijn werk kwam, en op een dag was hij dood en kwam hij nooit meer uit zijn werk.

Mysterieuze dingen

Het zijn maar twee voorbeelden van verschijnselen die heel veel voorkomen en te maken kunnen hebben met een onverwerkt verlies. En dan vooral met het niet weten dat dit verlies nog zo’n belangrijke rol speelt. Ergens is het ook wel troostend om te weten dat het overlijden van iemand dus niet zomaar even kan worden ‘afgewerkt’ en dat er hele mysterieuze dingen op kunnen volgen om je duidelijk te maken dat er nog aandacht aan besteed moet worden. Dat iemand dus eigenlijk niet zomaar verdwijnt en je zelfs aan zichzelf kan blijven herinneren met fysieke klachten, onverklaarbare pijntjes en andere sensaties.

Het leven is maakbaar. Of toch maar niet?

Die modellen, theorieën en methodieken lijken het leven maakbaar te maken. Maar het leuke en geheimzinnig-verrassende van het leven is juist dat dat helemaal niet hoeft, en ook helemaal niet kan. En juist de dood en de af en toe wonderlijke verschijnselen daarna, wijzen ons daarop.

Gewoon omdat het kan.