De vele gezichten van rouw die zich nergens aan houden

Er lijkt geen onderwerp zo eng en afschrikwekkend te zijn als de dood, terwijl we toch allemaal weten dat die als eerste bij het leven hoort. Het probleem is dat je dat wel kunt roepen, maar dat je niet weet waarover je het hebt. En dat is het enge en afschrikwekkende. Intussen valt er best over de dood te praten, er zijn deskundigen genoeg die je erover kunnen vertellen, je er zelfs in kunnen trainen.

Wanhopig van verdriet

Wat heeft deze angst voor het onderwerp zelf te maken met rouw erom? Alles natuurlijk. Want rouw begint met verdriet en verbijstering, met wanhoop en ontzetting, maar al heel snel volgen er vele vragen. Alle mogelijke vragen, met als belangrijkste en uiteindelijk meest indringende: ‘Waarom?’ En daar is geen antwoord op te geven, want we weten niet waarom we doodgaan, wat de bedoeling ervan is, en als je wanhopig van verdriet bent zit je niet te wachten op een antwoord uit de biologie of iets dergelijks.

Het leven weer oppakken

Rouw kan uitmonden tot een werkelijk fysieke ziekte. De vragen en de niet-antwoorden slaan zich in je op en staan iedere vooruitgang in de weg. Souplesses stagneren, functies verminderen en reactievermogen doet alles wat je niet gewend bent. Een grote boosdoener hierbij is het idee dat je op een goede dag toch wel uitgerouwd moet zijn. Dat je er na een bepaalde tijd toch wel overheen moet zijn en ‘het leven weer moet oppakken’.

Natuurlijk, je wilt niet anders, je bent geen slachtoffer, geen zeur of iemand die in zijn of haar eigen ellende blijft hangen! Doorpakken zul je!

Daar ga je, doorjakkerend door het leven

En daar ga je, puffend en met de snijdende pijn nog in je hart, doorjakkerend door het leven. We doen niet aan lijden, dus jij lijdt ook niet en je zult wel eens even laten zien hoe moedig je bent! Met als gevolg dat je jezelf overschreeuwt, een schijnbestaan leidt, niet alleen de ander, maar vooral jezelf voor de gek houdt. En niemand die het er nog over heeft, over de dood.

‘Je moet eruit halen wat erin zit’

Dat allemaal omdat we zo ontzettend zeker zijn van dat leven, en die dood. Ja, we kunnen het allemaal handelen en aanpakken en natuurlijk logisch verklaren. Liefst allemaal op dezelfde manier: door alle echte vragen te negeren en daarmee de zorg voor jezelf – en je naaste – compleet over te slaan. Om niet te zeggen, te laten verslonzen. En niet te vergeten door het idee dat ‘we alles uit het leven moeten halen wat erin zit’, en meer van die stompzinnige onzin.

Zo, zo, stompzinnige onzin?

Juist ja. Want niemand kan ooit weten wat ‘in het leven zit’ dus je kunt het er ook niet uithalen. Niemand weet hoe de volgende dag eruit gaat zien, hoe je leven verloopt, laat staan dat je kunt weten hoe het eindigt. Eerbied en respect voor het feit dat we dingen niet weten – dat is tegenwoordig zo’n beetje vloeken in de kerk. Die kerk die leeg is, omdat we niet meer geloven in de troost van het idee van de eeuwigheid.

En juist dat kan vertrouwen geven, en genezing van die snijdende pijn. Vooral omdat je het aan de eeuwigheid overlaat wanneer dat zover zal zijn.

Overgave heet dat.